De fietsroute heeft als start- en eindpunt het station van Zevenaar. 
 

Korte inhoud van de route
Ze voert u vanuit Zevenaar allereerst via dijken van het Rijnstrangengebied naar Pannerden.
Desgewenst kunt u de route ook beginnen bij Kasteel Doornenburg in Doornenburg
De route gaat verder langs de Deukerdijk naar de bandijk en vervolgens steekt u met het Doornenburgse veer over het Pannerdensch kanaal over naar Doornenburg. Hier loopt de route langs Kasteel Doornenburg.
De route gaat verder over de dijk en door de uiterwaarden van de Waal naar Gendt en Bemmel en vanaf daar via een andere route weer terur richting Doornenburg..
Na oversteek van het Pannerdens kanaal gaat de route via Pannerden en door de buurtschap Ooij weer terug naar het station van Zevenaar.

Op de kaart is de route in blauw weergegeven. Het rode vlaggetje in een cirkel is het begin- en eindpunt van de route.
Klik op kaart om de route-kaart zelf te downloaden.

Tip: Indien u op de blauw onderstreepte woorden op deze pagina klikt of afbeeldingen in de tekst krijgt u de desbetreffende website of afbeelding te zien..

	Deze fietstocht is online geplaatst op de site van de "Gelderse Poort", waar naast veel fietsroutes in dit schitterende rivierenlandschap ook andere interessante informatie is te vinden omtrent ontstaansgeschiedenis, landschap, cultuur, recreatiemogelijkheden  e.d. van dit unieke nationaal landschap. Klik op de gans links om deze site te bezoeken !!!
Start + finish:	Station Zevenaar, Stationsplein 9, 6901 BE Zevenaar  Kasteel Doornenburg, Kerkstraat 27, 6686 BS Doornenburg. (0481) 421456 Bemmel, gemeentehuis, Kinkelenburglaan 6, 6681 BJ Bemmel. (026) 326 01 11
Afstand:	46,9 km
Moeilijkheidsgraad:	De route gaat grotendeels over verharde fietspaden en wegen. Er zijn geen stukken in de route opgenomen, waar moet worden geklommen.
Karakteristiek:	Deze route biedt veel variatie. Men gaat over dijken en smalle fietspaden door het rivierenlandschap rondom Oude Rijn en de Waal
Plaatsen:	Zevenaar, Ooij, Pannerden, Doornenburg, Hulhuizen, Gendt, Haalderen, Bemmel
	Klik op logo hiernaast om naar adressen/sites van Info-centra binnen het gebied van de Gelderse Poort (ook in Duitsland) te gaan waar kaartmateriaal en andere info te verkrijgen is.
	De route gaat op diverse plaatsen door de uiterwaarden. Bij een waterstand hoger dan 12,80 bij Lobith is de route niet meer begaanbaar. Klik op de golf om de huidige waterstand te zien !
Fietsverhuur:	Pelgrom Fietsplus, Kerkstraat 44, 6901 AD  Zevenaar – 0316-523296
	Deze routebeschrijving is geplaatst op Internet en is daar ook te downloaden. U hebt daarbij de mogelijkheid de diverse links die u in de tekst ziet staan te bekijken. De url is: Fietsroute langs de boorden van de Waal>>> https://runtil11.tripod.com/fietsroute_8_Waaluiterwaarden/Fietsroute_8_-_Waalpolder-route.htm

Routebeschrijving:

Start route: 

• Als u een lange reis achter de rug heeft, kunt u koffie met eventueel wat erbij gebruiken bij de café's en hun terrassen in het centrum van Zevenaar dat vlakbij ligt..
  Om in het centrum te komen gaat u vanaf het station rechtsaf, en daarna de eerste weg links, dan steeds rechtdoor rijden richting centrum naar de grote kerk toe. Achter deze kerk bevindt zich het uitgaanscentrum met al zijn terrassen en bars.

1. Startpunt Station Zevenaar

2. U gaat rechtsaf (staande met de rug naar het station)

3. Weg die naar rechts buigt volgen; spoorwegovergang oversteken

4. Voorrangsweg rechtdoor oversteken; U gaat de Zuiderlaan in.

5. 1^e weg links ingaan (Panovenweg)

6. Bij Y-splitsing met Breulylaan rechts aanhouden

• u rijdt hier langs de laatste in tact zijnde ronde zigzagoven in heel Europa.

• Als "de Herberg" van de Panoven geopend is kunt u hier een kopje koffie "met wat erbij" gebruiken.

In deze Panoven bevindt zich tevens een info-centrum van de Gelderse Poort en een service-post van de VVV.

7. Op punt waar vanaf rechts de Ooijselandweg op de route uitkomt links aanhouden

8. Einde weg linksaf (Slenterweg)

9. Dijk naar rechts opgaan (Ooijsedijk)

• Links van de dijk ligt de Grote Gelderse Waard waar aan beide zijden een Oude Rijnstrang langs loopt. Er voert een prachtige wandelroute (Gangen door Rijn strangen )door dit gebied.

• Even verderop maakt de dijk een slinger naar links en even verderop naar rechts; aan de rechterzijde ziet u een drassig laag gebied liggen bij boerderij de Toetenburg. Op deze plek is de dijk op 1 maart 1784 doorgebroken. De Rijnloop lang toen vlak bij deze dijk.  Op dezelfde datum brak de dijk eveneens door iets verderop bij de Oliemolen, bij het huis van Jan Massop en de Weide van Willemsen in Leuven in het verlengde van de Oliemolen. De gehele Liemers stond toen onder water, inclusief het grootste deel van de stad Zevenaar. 
  Ook in 1809 was het hier weer raak. De rivieren lagen geheel toegevroren, waarbij ook het gehele winterbed met ijs bedekt was. Op 10 januari kwam het ijs los. Het water kwam weldra zo hoog dat het ondanks de opkistingen met mest over de dijken heen liep. Op 13 januari brak de dijk hier bij de Toetenburg opnieuw door om 7.30 in de ochtend. Uit de analen hierover het volgende:
  "Onmiddelbaar in den Ooischen doorbraak, zo berichte de Zevenaarse richter, stonden drie huizen bewoonmd wordende door de familien van P. Holtendorp, J. van Uum en Grades Kruis. De familie van P. Holtendorp was in het huis van J. van Uum gevlugt en beide huisgezinnen hadden tegen negen uur 's-morgens geene andere retirade meer als het dak van het reeds vallende huis. Naar dat de ongelukkige familien bestaande uit vijf leeden een half uur op het dak gezeeten hadden, begon het dak met de stroom weg te drijven, en separeerde zig in verscheidene stukken. P. Holtendorp met zijne vrouw op een stuk van het dak drijvende had zoo veel praesence désprit eenig voorbij schemmend dun wilgenhout op te vatten, en daar mede de sparren en het stroo van het stuk dak waarop hij met zijne vrouw zat aan malkander te hegten. J. van Uum bij eenen willigenboom voorbijdrijvende verliet zijn stuk dat en retireerde zig op deezen boom die hem egter geen veiligheid gaf maar naar zijn verderven wierd, daar eenige tijd daarop, toen reeds twee aakens tot redding naaderden, eene ijsschots den zelven omwierp en op deeze wijze aan J. van Uum het leven verliezen deed. Alle overige leeden der Holtendorpsche en van Umsche familien werden door de aakens, maar eenige uuren naar dat den dijk gebroken was, gelukkig gered."

10. Op plaats waar van rechts de Pannerdenseweg de dijk opkomt rechtdoor de dijk (De Oliemolen) blijven volgen.

11. Op plaats waar fietspad van rechts de weg kruist dit fietspad dat links van de dijk naar beneden gaat gaan volgen. (Berghoofdseweg - richting Pannerden)

• We fietsen nu door een een uiterwaarden, dat door oude rivierlopen, kleine dijkjes poelen e.d. wordt gemarkeerd. Een eindje verderop passeren we een brug. Links van deze brug was vroeger het zgn. Berghoofdseveer. 

Het veer werd met de hand met behulp van een houten trekblok langs een kabel de Oude Rijn overgetrokken. Dit veer is opgeheven in 1972. Een nieuw trekveer (voor voetgangers) is thans weer neergelegd op deze plaats, deel uitmakende van de wandelroute "Gangen door Rijnstrangen", die verkrijgbaar is bij de Panoven en Huize Aerdt te Herwen. Klik hier als u deze route via internet wilt downloaden

• Na de brug gaat het ophoog een dijk op. Aan de rechterzijde ziet u de Pannerdense Waard. Aan de linkerzijde een fraai uiterwaardenlandschap, genaamd de Eendenpoelse buitenpolder. De naam van de polder wijst op de talloze vogels die hier in grote getale aanwezig zijn. 
  De Oude Rijnarm die u hier heeft overgestoken was vroeger de hoofdstroom, voordat het Pannerdens kanaal werd gegraven. De Rijn heeft in de loop der eeuwen zijn loop zeer vaak verlegd. Hieronder ziet u een kaartje van het verloop van de Rijn vanaf ongeveer 1300 na Chr.

12. Aan het einde van de Berghoofdseweg rechtsaf de Deukerdijk op.

• Wanneer u de dijk opgaat ziet u voor u een dijkdoorbraak liggen. Dit is de laatste dijkdoorbraak op het Gelders Eiland, daterende uit 1926. Daarbij raakte het gehele Gelderse Eiland overstroomd. De Rijn stond toen ruim 20 centimeter hoger dan het laatste hoogwater van 1995 toen uit voorzorg 200.000 mensen geëvacueerd werden uit de Ooijpolder en de Betuwe.

• Aan de linkerzijde treft u enkele fraai gerestaureerde dijkwoningen met boomgaarden aan.

• Aan de rechterzijde treft u nog oude wielen aan, restanten van vroegere dijkdoorbraken, wat daarachter een oude arm van de Rijn..

13. Op de volgende T-kruising op de dijk gaat u linksaf en volgt vandaar de Rijndijk.

• Aan de rechterzijde lijkt nog een wiel liggen. Dit is echter geen wiel, maar een restant van het vroegere "Pannerdensch kanaal", zoals dit destijds oorspronkelijk op deze plek heeft gelopen. Omdat het dorp Pannerden echter zeer veel last had van kwelwater als gevolg van het gegraven Pannerdens kanaal, is dit in later tijden verder naar het westen verlegd, met een leidam ertussen om de kwel te verminderen. Deze leidam ziet u voor u  ziet u dwars door de uiterwaarden lopen. Het stuk grond tussen de dijk en deze dam heet de “Groene rivier”. Bij hoog water loopt hierdoor parallel met de hoofdstroom water van de rivier de Rijn, die op deze plaats eigenlijk het “Pannerdense Kanaal” heet. Het Pannerdens Kanaal is oorspronkelijk gegraven als verdedigingsgracht. Hieronder vindt u wat meer informatie hierover. U ziet op deze plek een picknick-plaats. Stap eens af en bekijk de op de tafel weergegeven geschiedenis van dit kanaal.

• Men is thans van plan op de plek van het oorspronkelijke Pannerdens kanaal weer een watervoerende nevengeul te gaan aanleggen in het kader van "Ruimte voor de Rivieren". Klik op pijltje hierachter voor meer info over dit plan

14. Op de voorrangskruising aangenomen gaat u rechtsaf.

15. U gaat nu over de brug over de groene rivier naar de veerpont Pannerden-Doornenburg.

16. U steekt met de pont het Pannerdens kanaal over.

• Pannerdensch Kanaal

  Het voornaamste belang dat de voormalige Gelderse en Kleefse landsheren hadden bij de rivier de Rijn en de Waal was het kunnen heffen van tol, dat aanzienlijke inkomsten opleverde. Daarom was het ook van belang dat de scheepvaart op de Rijn en de Waal mogelijk bleef. Doordat de rivieren zich echter weinig van deze belangen aantrokken, was men genoodzaakt het tolhuis naar gelang de rivier zijn loop verlegde regelmatig te verplaatsen naar het nieuwe splitsingspunt. Rond 1500 was het splitsingspunt van de Rijn en de Waal bij Lobith. De rivier de Rijn had destijds echter reeds een zuidelijke doorgang geforceerd, het zogenaamde Vossegat, dat bij Bimmen in de Waal uitmondde. Het gevolg hiervan was dat deze kortere doorgang steeds meer water naar zich toetrok, waardoor de Nederrijn en de IJssel onbevaarbaar dreigden te worden. Om te voorkomen dat een eventuele vijand de Rijn zelf zou kunnen gaan afdammen, waardoor de Hollandse Waterlinie zou kunnen droogvallen lieten de Staten-Generaal in 1586 bij dit nieuwe splitsingspunt een sterk Fort bouwen: Schenckenschans. De Oude Waal was als gevolg van deze nieuwe zuidelijke doorgang een vrijwel stilstaand water geworden en de Rijnmond zelf verzandde sterk. Door de aanleg van reusachtige kribben en een lange dijk over de gehele lengte van de waard vanaf Schenckenschans naar Lobith (de Boterdijk), trachtte men meer water de Rijn in te stuwen. Echter dit had op termijn niet het gewenste effect. De Waal kreeg rond die tijd liefst 23/24 deel van het onverdeelde Rijnwater. Verdere verbetering van de verdeling van het Rijnwater werd sterk tegengewerkt door de aan de Waal gelegen steden als Nijmegen, Tiel en niet te vergeten Dordrecht dat zijn stapelhandel bedreigt zag. Verder had Holland als gevolg daarvan veel minder last van dijkdoorbraken. De Franse Zonnekoning Lodewijk de XIV gebruikte dit verzanden van de Rijn in zijn voordeel om een doorbraak te forceren richting Holland. Op 2 juni 1672 waren zijn legers in staat de Rijn over te steken ter hoogte van de Hauberg bij Elten met 6000 ruiters gevolgd door 150.000 man andere troepen. Het water kwam hierbij amper tot borsthoogte. De koning zelf stond glimlachend vanaf de Eltenberg dit doortrekken van zijn legers door de Rijn aan te schouwen. Nadien was er wederom weer veel gekrakeel tussen de diverse provinciën en de steden aan Waal, Rijn en IJssel over de waterverdeling. Alles echter zonder resultaat. Lodewijk de XIV bezette echter in 1701 plotsklaps de Zuidelijke Nederlanden, en hierdoor wakker geschud, begon men ijlings met de aanleg van allerlei verdedigingswerken. Eén daarvan was een retranchement ofwel landweer in de Betuwe, lopende vanaf de Waal ten zuiden van Pannerden tot aan de Nederrijn tegenover het eilandje Candia. Dit verdedigingswerk dat gereed kwam in 1701 bestond uit een zware dijk met borstwering en een ruim 3 meter diepe gracht. Het was echter niet verbonden met de  Waal of de Rijn. In 1706 besloten de provinciën Gelderland, Utrecht en Overijssel dat het retranchement zou worden vergraven tot een Waal-Rijn kanaal om op die manier de Rijn meer water te laten geven. Deze dreigde bij Arnhem weg te meanderen, hetgeen nadelige gevolgen zou hebben voor de scheepvaartpositie van Arnhem. De aanleg hiervan was in 1707 voltooid. Echter als gevolg van het sterke verval schuurde dit kanaal zeer snel uit tot een brede rivierarm, wel 3 maal zo breed als thans. Echter ook nadien zorgde bijvoorbeeld kruiend ijs voor ijsdammen in de rivier, met als gevolg nieuwe dijkdoorbraken met hun fatale gevolgen voor de streek. Het oorspronkelijk tracé van dit kanaal lag echter dichter bij het dorp Pannerden en is later wat naar het westen verlegd.Hierbij werd tevens de breedte van het kanaal beperkt door de aanleg van de leidam waarover u na het oversteken van de verbindingsbrug de aanlegplaats van het Pannerdens veer hebt bereikt.

  Pannerdensch Kanaal in de 18e eeuw   Splitsing Waal en Rijn 1672 Rijn en Waal na graven Pannerdens kanaal in 1707

17. Op dijk aangekomen de dijk naar rechts volgen

• Aan uw rechterzijde ziet u de Roswaard. Het laaggelegen stuk land vlakbij de dijk is een  restant van een oorsponkelijke meander van de Rijn uit de middeleeuwen. 

  Omstreeks 700 v. Chr. begonnen Rijn en IJssel diepere beddingen uit te schuren. Ze transporteerden veel zand. Er ontstonden zandbanken (op- en aanwassen), die uiteindelijk uitgroeiden tot relatief hoge oeverwallen (onder meer afzettingen van Gendt), die sinds de Late IJzertijd en Romeinse tijd intensief bewoond werden. Vanaf Lobith stroomde de Rijn via Oud-Zevenaar, Pannerden, Doornenburg, Bemmel en Elst naar Driel.

  Ter hoogte van de Gelderse Waard even ten zuidwesten van het dorp Oud-Zevenaar bevond zich het splitsingspunt van Rijn en IJssel. De IJssel stroomde via de buurtschap Ooij via het Looveld (tussen Loo en Duiven gelegen- Loo of Angeroijen lag destijds aan de Betuwse kant van de Rijn)  richting Huissen. Bij Elden en Meinerswijk boog de pré-romeinse IJssel terug naar Arnhem om vandaar langs Westervoort en Doesburg op naar het noorden te stromen.  Zie het onderstaande kaartje van de rivierlopen uit de periode van de Romeinse tijd. Een gedeelte van de huidige Linge maakte destijds onderdeel uit van de Rijn.

Loop rivieren IJssel en Rijn 700 jr voor Chr.

Tussen Elden en Driel bevond zich een uitgestrekt veengebied. Harbers en Mulder (1981) menen dat de Romeinse generaal Drusus (12-9 v. Chr.) tussen beide plaatsen een gracht heeft laten graven (tussen de IJssel en de Rijn). In de Waal legde hij een schephoofd (moles) aan om de Rijn van meer water te voorzien. Dit schephoofd heeft gelegen in de huidige Bijland bij Tolkamer, waar talloze Romeinse vondsten zijn gedaan. Zo kon hij met zijn talloze schepen via de Vecht het meer Flevo bereiken om vandaar via de Vliestroom naar het noordoosten te varen. Keizer Augustus had generaal Drusus opgedragen de noordgrens van het Romeinse Rijk te verleggen naar de Elbe. Hij moest dus het tussenliggende gebied veroveren. Dit is Drusus niet gelukt, waardoor de nieuwe Rijn (bovenloop van de Gelderse IJssel, Drususgracht en de loop van de Rijn (vanaf Driel) de definitieve Romeinse grens werd. Op geregelde afstand bouwden de Romeinen forten (castella) langs de Rijn zoals bij Herwen (ter verdediging van het schephoofd)  genaamd Carvium), bij Loo en Meinerswijk (Castra Hercules) enzovoort. Even voor de Romeinse tijd is de Waal ontstaan, ergens tussen 300 en 100 v. Chr. 

18. 2^e weg linksaf de dijk afgaan (Kerkstraat)

19. Einde weg linksaf en bruggetje over de Linge overgaan - rechtsaf naar ingang kasteel Doornenburg

Diegenen die vanaf het Kasteel Doornenburg de route gaan fietsen kunnen vanaf hier de route oppakken; Aangekomen op aan het einde van de routebeschrijving bij station Zevenaar gaat men dan weer verder met punt 1 van deze routebeschrijving.

• Kasteel Doornenburg

In de uiterste uithoek van de Over Betuwe splitst de Rijn en de Waal. Juist in deze plaats staat De Doornenburg. De Doornenburg is een door water omringde blokvormige burcht (afb. 14), waarbij een uitgestrekte voorburcht behoort, die eveneens door een gracht is omgeven. Het kasteel is gebouwd op de zuidelijke oever van de pré-romeinse Rijn. Wanneer dit heeft plaatsgevonden is niet bekend. In 1295 moet de Doornenburg in handen van de Van Doornick's zijn geweest. Ergens in die periode is de Linge gegraven. De gracht van het kasteel maakte hiermee verbinding. Bij hoge rivierstanden deed het kwelwater het peil van de Linge en van de kasteelgracht stijgen. De Doornenburg kwam aan het einde van de 14e eeuw in bezit van het geslacht Van Bylandt.  Het huidige  robuuste middeleeuwse kasteel bestaat uit een hoofd en voorburcht die met elkaar verbonden zijn door een houten brug. Het extensieve onderhoud past uitstekend in het landschap van weleer. De hoofdburcht is een blokvormig gebouw, omgeven door een gracht. Het kasteel telt 9 woon- en verblijfruimtes. De ridderzaal en overwelfde kelders zijn typerend voor de architectuur. Om het kasteel ligt 8 hectare agrarische grond, die in het kader van natuurbeheer extensief wordt beweid. De uitgestrekte voorburcht wordt wel eens de grootste en mooiste middeleeuwse van Nederland genoemd. Achter de deuren van het poortgebouw en de stoere weermuren bevinden zich de ruime binnenplaats met rondom het binnenplein een boerderij met potstal, een kapel, een woontoren, een koffiekamer en het woonhuis van de kasteelbeheerder.   Omschrijving gebouwen 1. Hoofdburcht  2. Kapel  3. Koffiekamer  4. Woonhuis kasteelbeheerder  5. Boerderij  6. Potstal  7. Langeracktoren met wapenkamer   8. Poortgebouw  9. Weergang met hoektoren  Bewoners en bezitters  De Doornenburg is bewoond geweest door de zeven elkaar opvolgende geslachten Van Doornick, Van Bylandt, Van Homoet, Van Voorst, Van Amstel, Van Heemskerk en Van Bemmel. De laatste bewoner was Maria Clara von Delwig, barones van Bemmel. Zij is in 1847 op hoog- bejaarde leeftijd overleden. Daarna is het kasteel nog lange tijd in eigendom geweest van de familie Van der Heijden. Deze familie heeft het kasteel echter nooit bewoond. Het gebouw raakte zelfs ernstig in verval. In 1936 kwam textielbaron J.H. van Heek in beeld.  Deze vermogende industrieel uit Enschede richtte Stichting tot Behoud van den Doornenburg op. Deze kocht het kasteel van de familie Van der Heyden. In 1937 begon Van Heek aan de restauratie die in 1941 werd voltooid. Tijdens de tweede Wereldoorlog is in maart 1945 het kasteel door de Duitsers opgeblazen. Nadien is gedurende vele jaren in etappes gewerkt aan de wederopbouw van het kasteel dat in 1964 is gereed gekomen.

Klik op de foto voor meer informatie over dit kasteel !!

• Kasteel Doornenburg heeft ook een leuk terras waar je even wat kunt gaan drinken.

20. Zelfde weg terug gaan tot bruggetje en nu rechtsaf gaan en de klinkerweg blijven volgen

21. Voorrangsweg oversteken en weg rechtdoor ingaan (Blauwe Hoek)

22. Op viersprong rechtdoor gaan (Veerweg in – richting dijk)

23. Op dijk rechtsaf

24. Na veerhuis Concordia linksaf de dijk afgaan – dit is een eigen openbare weg – steeds de weg blijven volgen door de Gendtse Polder

• Veerhuis Concordia, Waaldijk 23, 6691MB Gendt  0481-421255

  heeft een leuke stek om lekker koffie te drinken, met fraai uitzicht over de rivier de Waal.

• De Gelderse Poort, waarvan de Waaluiterwaarden deel uitmaken, werden vroeger gekenmerkt door de vele steenfabrieken met hun hoge schoorstenen, die hier hun waardevolle grondstof klei, volop tot hun beschikking hadden. De rivier had deze klei in duizenden jaren afgezet, en uiteraard zette men dan de steenfabrieken juist neer op de plaatsen waar deze grondstof als het ware voor het grijpen lag. Zo ook hier in de Gendtse Waard. De enige steenfabriek in deze uiterwaard die hier thans nog volop in productie is, heet de Zandberg/Rodruza. Zij heeft er onder meer voor gezorgd dat de uiterwaard hier gestoffeerd is met vele kleiplassen die thans ware natuurpareltjes zijn. foto
  Diegenen die geïnteresseerd zijn in het productieproces van bakstenen kunnen hun hart ophalen op de steenfabricage pagina van de Gelderse Poort-site, waar deze fietsroute deel van uitmaakt. Klik op het pijltje hierachter als men deze pagina wil bezoeken...  

25. Na steenfabriek buigt de weg naar rechts

• In het kader van de rivierverruiming gaat een groot gedeelte van  de Gendtse Polder op de schop. Men wil de diepe zandwingaten vullen, en oude verdwenen rivierarmen door deze polder weer blootleggen, op een zodanige wijze dat deze aaneengeschakeld gaan worden tot een nieuwe nevenarm van de rivier. Het doel hiervan is bij hoogwater een betere waterafvoer te verkrijgen, waardoor de dijken minder verhoogd hoeven te worden. Een van de nevengeulen zal zelfs plaats bieden voor scheepvaartverkeer naar een laad- en losplaats voor steenfabriek De Zandberg/Rodruza. De kades in de buurt van de camping waar u langs gekomen bent worden gedeeltelijk verlaagd, terwijl in de weg waarop u thans rijdt een brug wordt aangelegd, waar het water vrij onderdoor kan stromen. Hierbij wordt tevens bereikt dat de bestaande woningen en ook de steenfabriek bij water toegankelijk blijven.
  Meer info hierover is te vinden op de Ruimte voor de Rivier-pagina van de website Gelderse Poort, waarvan deze fietsroute deel uitmaakt.
  Wil u hierover meer lezen, klik dan op het pijltje hierachter...

26. Linksaf de dijk opgaan

27. Na rioolwaterzuivering rechts de dijk afgaan (Mekrisveld)

28. Rechtdoor industrieterrein van Gendt ingaan (H. Dunantweg)

29. Voorrangsweg oversteken

30. Bij kleine boomgaard (Na huisnummer v.d. Mondeweg 2B) de voorrangsweg oversteken

31. En voor huis “’t Kempke” rechtsaf de Langstraat ingaan

32. Einde van de weg linksaf

• U ziet nu voor u één van de vele dijkdoorbraken, die het rivierengebied zo geteisterd hebben.

Dat is ook de reden dat de dijken zo kronkelen. Dit is niet gedaan om de stroom van het water af te remmen tijdens hoog water, maar is het gevolg van talloze dijkdoorbraken. Bij elke bocht in de dijk heeft zulk een catastrofe zich in het verleden voorgedaan. Na een doorbraak legde men de herstelde dijk om het gat heen.  Hiernaast ziet u een kaartje met een globaal overzicht van dijkdoorbraken in het verleden in het gebied van de Gelderse Poort. De dijkdoorbraak uit maart 1784 op deze plaats heet de "Grote Kolk" klik op de link om meer info over geschiedenis van deze kolk te lezen.

overzicht dijkdoorbraken Gelderse Poort

33. Einde weg linksaf gaan, de dijk op

34. Op de Waaldijk rechtsaf gaan.

35. Dijk steeds blijven volgen.

Diegenen die vanaf het het Gemeentehuis van Lingewaard (de Kinkelenburg)  in het Bemmel starten kunnen hier de route oppakken !! Men gaat vanaf gemeentehuis aan de Kinkelenburglaan einde weg rechtsaf (Dorpsstraat), daarna 2e weg linksaf (Oude Kerkhof), op de dijk linksaf, daarna 1e weg rechtsaf de dijk af en de uiterwaarden in. Aangekomen op aan het einde van de routebeschrijving bij Station Zevenaar gaat men dan weer verder met punt 1 van deze routebeschrijving.

• Diegenen die nu een pauze willen inlassen om wat te drinken, kunnen het beste vanaf deze plaats even rechtsaf de dijk afgaan het centrum van Bemmel in om daar wat te gaan drinken.

36. Na Sportlaan die van rechts de dijk opkomt bij de volgende dijkafrit naar links de Bemmelse polder ingaan.

37. Einde weg linksaf gaan; u rijdt nu op de zgn. Defensiedijk. Even verderop gaat deze over in het terrein van de steenfabriek

• Deze dijk maakte deel uit van de IJssellinie uit de Koude Oorlog. 

In een haven welke destijds vlak voor de steenfabriek was gegraven lag toen een drijvende caisson die de gehele Waal kon afsluiten. Ook in de Rijn bij Arnhem en in de IJssel bij Olst lagen zulke pontons (die dan de Rijn, resp. de IJssel moesten afdichten). De bedoeling was om het water van de Rijn, Waal en IJssel zo hoog op te stuwen dat een groot gebied rondom de IJssel vanaf Westervoort tot Kampen onder water gezet zou kunnen worden, om zodoende een waterlinie te creëren, die de Russen zou hinderen bij hun aanval op het westen van Nederland. Samen met de dan overstroomde uiterwaarden en het Betuwse gebied ten oosten van de defensiedijk, die parallel lag met de autoweg Arnhem-Nijmegen en de Ooijpolder zou zo een geduchte verdedigingslinie ontstaan. Deze rivierafsluitingen waren zeer sterk verdedigd met kazematten, luchtafweergeschut e.d. Bij Westervoort ligt nog een van de inlaatpunten van deze waterlinie. Wanneer u op de foto's hieronder klikt krijgt u een beeld van het onder water te zetten gebied en de verdedigingsstellingen.  Wilt u nog iets meer weten over deze verdedigingslinie, klik dan op het pijltje hierachter Om wat meer te zien van de nog bestaande werken van deze IJssellinie, klik dan op het pijltje hierachter...

Het  inlaatwerk onderdeel uitmakende van de IJssellinie tijdens de Koude Oorlog bij Westervoort kunt u thans bezichtigen. Het doel van dit inlaatwerk was om met het opgestuwde water van de Rijn de gehele streek vanaf Westervoort tot en met Zwolle over een breedte van ruim 5 kilometer onder water te zetten om zo de Russen tegen te kunnen houden. Meer is te lezen op het info-bord ter plaatse. Meer informatie over deze "koude oorlogsperiode  (1950-1968)"  krijgt u door op deze link te klikken.

38. Weg steeds blijven volgen; bij steenfabriek doorgang voor fietsers ingaan

• De Bemmelse Waard gaat in het kader van  de maatregelen om meer ruimte voor de rivier te creëren de komende tijd geheel op de schop. Men gaat een oude rivierstrang uitgraven die zal dienen als nevengeul voor de snellere afvoer van hoogwater, en voorts het gebied verder ontsluiten met nieuwe wandelpaden. Klik voor meer info op het pijltje hierachter...

39. Steeds blijven weg blijven volgen totdat deze op dijk uitkomt; daar rechtsaf gaan

40. Linksaf de dijk afgaan op plaats waar de weg genaamd Mekrisveld de dijk opkomt.

41. Rechtsaf gaan Galgendaal in.

• De straatnaam Galgendaal herinnert ons aan de plek waar destijds de executies van de vonnissen van de stadsrichter van Gendt werden uitgevoerd. De galg zelf stond nabij de Kommerijk. Volgens een proces in 1618 was de gerichtsplaats in afwijking van de algemene lijn een pootstede (dikke tak van een boom) van het huis Poelwijk, waar we zo langs komen. Klik op het pijltje hierachter voor meer info over de uitvoer van vonnissen in de regio in die tijd...

42. Op 4-sprong bij binnenkomst Gendt rechtsaf gaan (Kommerdijk)

43. Rechtdoor blijven fietsen tot u de dijk opgaat; op dijk linksaf gaan

• Even verderop ziet u links van de dijk een kasteeltoren.

  Het is eigenlijk de toegangspoort tot het voormalige kasteel Poelwijk daterende uit de 15e eeuw waarover hiervoor al sprake was.. Voor meer info over dit kasteel klik op het pijltje hierachter...

44. Na kerk met ontbrekend middenschip 3e weg linksaf de dijk af en de buurtschap “Hulhuizen” ingaan (Molenstraat)

45. 1e weg rechts (’t Hof)

46. Einde weg rechtsaanhouden

47. Rechtsaf Munnikhofsestraat ingaan

48. Groenestraat naar links ingaan

49. Einde weg rechtsaf (de van der Schuerenweg)

50. 1e weg rechts (Blauwe Hoek)

51. Rechtsaf de Veerweg in (die naar de dijk gaat)

52. Op de Waaldijk aangekomen linksaf gaan

• U passeert eerst het voormalige veerhuis van Doornenburg.

  Het overzetveer startte omstreeks 1832. In de 1940 er jaren koste het ongeveer 40 cent om zich te laten overzetten en 80 cent bij hoog water. Een kleine veerboot voor voetgangers en fietsers was in die tijd altijd beschikbaar. Af en toe stopte er ook een grotere stoomboot om passagiers naar Nijmegen mee te nemen. Tengevolge van de toenemende populariteit van de auto, stopte de veerdienst in 1962 met zijn regelmatige diensten. Tot 1966 waren er nog gelijkaardige veerdiensten in Gendt en Hulhuizen.  Aan de andere oever van de Waal lag Millingen. Vele inwoners van Doornenburg werkten in Millingen- er was een grote steen (baksteen) fabriek en een kade met scheepswerf. Ook namen ze de veerboot om familieleden die aan de overkant woonden te bezoeken of om naar kermissen en sportevenementen in Millingen te gaan. 50-60 jaar geleden sloot de steenfabriek zijn deuren en dit was waarschijnlijk ook een bepalende factor waarom de veerdienst zijn diensten opschortte. Ten gevolge van de sluiting van onder andere de steenfabriek verloren verschillende inwoners van Doornenburg hun werk in Millingen. Daardoor had het veer minder klanten. Het veerhuis werd in 1884 gebouwd om wachtende mensen tegen het weer te beschutten, Het is 29mx7,5m groot. Er was geen veerhuis aan de overkant van de rivier en de passagiers  gingen te voet of per fiets naar hun werk of plaats van bestemming. De veerboot bleef in Doornenburg aangemeerd wanneer hij niet in gebruik was. Als iemand op de andere oever diende overgezet te worden moest hij een bel luiden. De veerman stond ook op uitkijk om te zien of iemand de rivier terug wilde oversteken. Onder het veerhuis waren 6 kelders ( geen kamers ) genoemd de grote kelder, een waskelder, de kelder waar de trap was, en 3 kelders waar ze wijn, voedsel en aardappelen opsloegen. Vooraan in het veerhuis was vroeger een café waar de passagiers iets konden drinken. Het adres van het veerhuis is Waaldijk 4, Doornenburg.  Opgemerkt wordt dat thans op deze plaats in de zomermaanden weer een fiets- annex voetveer vaart, dat de passagiers (veelal recreanten) overzet naar de Millingerwaard.

• Als u even verderop schuin voor u naar rechts kijkt ziet u in de verte het fort Pannerden liggen.

54. Als u fort Pannerden van dichtbij wilt bekijken, ga dan op de plaats waar de weg op de dijk naar links buigt, rechtsaf door  het klaphek richting Fort Pannerden.

• Fort Pannerden

  Bezichtiging van dit fort is tijdens de restauratiefase niet  mogelijk. Meer info hierover vindt u op de website van gemeente lingewaard -fort Pannerden. Hier vindt u ook een aantal foto's van de binnenzijde van het fort. Fort Pannerden werd in 1869 gebouwd als sperfort om te voorkomen dat een aanvallend leger via de Waal zo door kon trekken richting Vesting Holland (het gebied achter de Nieuwe Hollandse Waterlinie) daarnaast moest het fort zien te voorkomen Pannerdens kanaal afgedamd zou kunnen worden, waardoor de Nieuwe Hollandse Waterlinie zonder water zou komen te zitten. Al enkele jaren na de bouw bleek het ontwerp van het gebouw achterhaald door de voortschrijdende wapentechniek. Er werden stalen pantserbatterijen op het fort gebouwd. In WOI was Nederland neutraal, en werd het fort bemand maar hoefde er niet gevochten te worden. Tussen de wereldoorlogen werd Fort Pannerden beheerd door een sergeant, die met zijn gezin bij het fort woonde. In WOII bleek het fort geen enkele serieuze weerstand te kunnen bieden tegen de Duitse overmacht. Het werd omsingeld door tanks en vliegtuigen en de overgave liet niet lang op zich wachten. Na de Tweede Wereldoorlog was Fort Pannerden een welkome bron van bouwmaterialen voor de wederopbouw, en een handige plek om van puin en munitie af te komen. Het bleef leeg tot een stichting zich in ging zetten voor een restauratie. Dit initiatief ging echter verloren, en na opnieuw jarenlang verloederd te zijn werd het gebouw op 12 juni 2000 gekraakt. Op dit moment wordt Fort Pannerden bewaakt door een wisselende groep mensen, die het fort door middel van hun gezamenlijke inspanningen voor verder verval proberen te behoeden.  Het vervolg kent u ongetwijfeld uit de krant en van de TV. Voor het eerst in haar werd het fort nu echt belegerd door tanks en werd met brugleggende tanks een aanval ondernomen door notabene het Nederlandse leger, om de krakers uit het pand te verwijderen. Na een kortstondige afwezigheid werd  het fort inmiddels opnieuw gekraakt. Uiteindelijk is door de krakers een overeenkomst afgesloten met de Stichting Fort Pannerden, de gemeente en Staatsbosbeheer over het  beheer van het fort. Nieuwsgierig naar nog meer geschiedenis van het fort ?? klik dan op het pijltje hierachter om naar de weblog van http://projectfortpannerden.blogspot.com/ te gaan ...

  Klik op de afbeelding om een vergrote afbeelding van het fort te zien. Klik op de afbeelding om een doorsnede van het fort te zien.

54. Zelfde weg terug.

55. Na het klaphek gepasseerd te zijn de 2e weg links (Sterrenschans) (1e weg is weer de dijk, waar u vanaf kwam), de weg gaat even verderop met een bocht naar rechts.

• Links ziet u nog een kolk liggen. 
  Dit binnenwiel moet al in 1660 hebben bestaan.
  Klik hier voor meer achtergrondinformatie over deze kolk. De kolk ontstond door een dijkbreuk in de Honderd Morgen, een gebied dat rond 1707 door de aanleg van het Pannerdensch Kanaal werd afgesplitst van het dorp Pannerden. Gelegen aan een grote buitenbocht van de Waal, kreeg de dijk langs de Honderd Morgen er duchtig van langs. Doordat hij daarbij veelvuldig schade opliep, kreeg hij de naam Kwadendijk. Door het bezwijken van de Kwadendijk moet haast de hele Betuwe zijn ondergelopen. Na de ramp werd buitenom het ontstane wiel een nieuwe dijk gelegd, echter zonder markante kronkel.
  In de directe omtrek van het binnenwiel lag een laag, waterrijk grasland: de Biezenwei. Dit moerassige oord moet zijn ontstaan door speciewinning voor het om de haverklap nodige oplapwerk aan de Kwadendijk. Aan de naam van die natte wei herinnerde ook een hek dat nog in de Gouden Eeuw op de Waaldijk even ten oosten van het wiel hing, namelijk het Bieseweise Hecken. Dit hek markeerde de aanschouw van de Over-Betuwe. Dat was het punt waar de Overbetuwse dijkgraaf de schouw over de Waaldijk pleegde te beginnen. Rond die aanschouw moet ook de Over-Betuwse dwarsdijk zijn uitgekomen op de Waaldijk. Deze dwarsdijk verbond de Rijndijk bij de Roswaard – de Luyendijk – met de Kwadendijk aan de Waal en beschermde het Ambt Over-Betuwe tegen vloedwater toestromend uit de richting van Pannerden, Herwen en Aerdt.

In 1742 ging het wiel op in de buitengracht van een fort: de Sterreschans. Deze had de vorm van een onregelmatige zeshoek. Het fort werd in tijd van oorlogsgevaar verdedigd door 100 militairen en 22 kanonnen. Het geschut moest een stokje steken voor vijandelijke pogingen om het Pannerdensch Kanaal of de Waal af te zakken. Met de fortbouw werd trouwens de kweldam van het binnenwiel doorgraven. Het gat werd echter niet gemaakt. Dat had een lelijk staartje in de winter daarop, toen het rivierwater wies en het rond de kolk begon te kwellen. Opeens spoelde de kapotte kweldam weg. Hierdoor liepen de Honderd Morgen, Gendt, Doornenburg en Angeren onder. De Sterreschans werd in 1809 geschrapt als fort. Relicten van grachten en wallen herinneren nog altijd aan het verdedigingswerk. Die verdedigingsfunctie is nog heel wel af te lezen van de omgeving van het wiel. Rond de kolk manifesteren de relicten van de Sterreschans zich als verlande grachten, een steil oplopend aarden talud en een zigzaggend weggedeelte dat herinnert aan de sterachtige gedaante van het fort. Dit laatste is goed te zien als u even verder rijdt en bij restaurant Rijnzicht linksaf bent gegaan. Op de dijk naar links kijkend ziet u dan deze restanten.

56. Einde weg rechtsaf en daarna bij het Restaurant linksaf gaan.

• Hotel café restaurant Rijnzicht, Sterreschans 15. 6686 MS Doornenburg. (0481)-421308 heeft ook een leuk terras waar je even wat kunt gaan drinken met een fraai uitzicht over het Pannerdensch kanaal.

• Als u nu naar links kijkt ziet u in de landerijen vlakbij nog de contouren van het voormalige fort Sterreschans.

  Meer hierover hebt u hierboven kunnen lezen bij  "Fort Pannerden".

57. Rechtsaf de Veerweg ingaan

58. Het Pannerdens kanaal met het veer oversteken

59. U rijdt vervolgens de eerste betonnen brug van Nederland over.

60. Na verlaten van de brug rechtdoor blijven rijden (Doornenburgseweg)

61. Linksaf gaan de Hoogeweg in.

62. 1e weg links ingaan (Groenestraat)

63. Rechtsaf gaan (Ringdam)

64. Einde van de weg rechtsaf gaan de Deukerdijk op.

• De naam Deukerdijk herinnert aan de duikers die in deze dijk waren gemaakt voor het lozen van overtollig water uit de polders van het Gelders eiland.

  Als u de moeite neemt om bij het volgende punt niet linksaf te gaan, maar even rechtdoor te rijden ziet u bij de 2e dijkdoorbraak achter het voormalige stoomgemaal uit 1883 één van de duikers in de dijk liggen. Het heeft een interessante geschiedenis. Voor wie hierover meer wil weten, klik dan op het pijltje hierachter...

65. Op eerstvolgend kruispunt linksaf gaan de Berghoofdseweg op.

66. Door blijven rijden totdat het fietspad naar rechts de dijk opgaat.

67. Op der plek waar het fietspad de dijk opgaat niet rechtdoor de dijk oversteken en het huidige fietspad blijven volgen, maar op de dijk naar rechts gaan en het fietspad op de dijk zelf volgen. (Oliemolen)

68. Op plaats waar vanaf links de Pannerdenseweg de dijk opkomt rechtdoor op de dijk blijven rijden (Ooijsedijk)

69. 1e weg linksaf de dijk afgaan (Rosandeweg)

70. Einde Rosandeweg rechtsaf de Slenterweg in.

71. Even verder linksaf gaan (Heilige Huisjes)

72. 2e weg rechtsaf (Zuiderlaan)

73. Doodlopend gedeelte Zuiderlaan inrijden (fietspad) en daarna linksaf de Ringbaan-Zuid oversteken.

74. Spoorweg oversteken

75. Links aan houden op fietsstrook

76. Even verder bent u weer aangekomen bij het station van Zevenaar

77. Einde van de tocht.

Eindpunt van de route bij het Station van Zevenaar.

Hebt u dorst of trek gekregen, rij dan even naar het centrum van Zevenaar, met zijn vele bars, restaurants en terrassen.
(Vanaf station weer rechtsaf richting spoorwegovergang, 1e weg links en dan het centrum inrijden. Achter de kerk die u ziet vindt u de vele terrassen en bars.) 
Hier staat het bier voor u koud. .

We hopen dat u van deze route hebt genoten. Opmerkingen kunt u versturen via onderstaand reactieformulier.

Afdrukken Pagina

Versturen reactie over deze route aan webmaster

Copyright © 2005 Runtil. Alle rechten voorbehouden.
Herzien: 23 October 2009